آیا هرات راهی به رهایی خواهد یافت؟!
29 حمل/فروردین 1401
گفتهء مشهوری است که هرات کلید افغانستان است. درچندین سقوط درنیم قرن اخیر هرات به عنوان قطب اقتصادی وفرهنگی به دلیل موقعیت مهمی که درغرب افغانستان دارد، همواره نقشی تعین کننده داشته است.امروزبیست ونهم حمل / فروردین سالروز پیروزی مجاهدین هرات است. دراین روزمجاهدین هرات با رهبری محمد اسماعیل خان پیش از سقوط کابل هرات را تصرف کردند وآخرین سقوط و تسلط دوباره کابل به دست طالبان نیز درآگست 2021 پس از سقوط هرات ممکن شد.
درسالهای گذشته این روز همه ساله درهرات با مراسمی گرامی داشته می شد . دردو سال گذشته که طالبان برافغانستان مسلط شده اند، این روزهم به عنوان ” روز آزادی” هرات امکان برگزار شدن ندارد.
هرات ودرمجموع حوزه غرب افغانستان چه درزمان تهاجم شوروی وچه پس از پیروزی مجاهدین نقش عمده ای درتحولات افغانستان داشته وبه ویژه پس از پیروزی مجاهدین برعکس وضعیت کل کشوردرآن زمان، هرات توانست به سوی صلح وسازنده گی حرکت کند وحتا” شورای هرات” را که درآن جمعی از تکنوکرات ها از کل جهان به منظور دریافت راه حل سیاسی برای افغانستان پس از مجاهدین جمع شدند.درآن زمان هرات به منظور ایجاد راه حل سیاسی گام برداشته بود، امری که باوجود تلاش ها، به دلیل جنگ های برخی از تنظیم های جهادی ممکن نشد.اما درآن روزگار ودرحالی که جنگ ها به شدت جریان داشت،این حرکت بسیارعجیب وغیر منتظره بود.
در دوره اول سقوط طالبان نیز هرات به سوی سازندگی وثبات حرکت کرد و البته وقایع سیاسی متنوعی نیز با محوریت دولت مرکزی افغانستان صورت گرفت که چالش های گسترده ای را دراین حرکت هرات وحوزه غرب افغانستان ایجاد کرد. هرات یک چهارم کل عواید ملی افغانستان را اما تامین کرد.
ماحصل این دوره هرات بیش از یک میلیون دانش آموز ، ده ها هزار دانشجو با درصد بالای دختران در هردو بخش ورونق اقتصادی واجتماعی این منطقه از کشور بود، وضعیت درخشانی که با تسلط طالبان به دوره ای دیگر از سیاهی وتباهی فرو رفت.
در ماه های آخر پیش از سقوط حکومت محمد اشرف غنی نیز یک بار دیگر هرات درعرصه سیاسی ونظامی کشور مطرح شد. با افزایش جنگ ها وفشارهای گسترده بردولت درهرات وغرب افغانستان ، دولت دراین بخش ها به فرماندهی امیر محمد اسماعیل خان مراجعه کرد.
دراین روزها از یک سو روحیه نظامیان ودولت درمجموع از بین رفته بود وازجانب دیگر دولت مرکزی با وجودی که به ظاهر از حرکت مردم هرات در جلوگیری از تسلط طالبان برهرات تاکید می کرد، اما نه تنها درمدت مقاومت این جریان مردمی درهرات مورد حمایت دولت مرکزی قرار نگرفت بلکه چالش هایی نیز فرا راه آن خلق شد ودرنتیجه باوجود ایستاده گی شخص محمد اسماعیل خان ومردم هرات درحالی که جنگ به داخل شهر هرات رسیده بود،هرات به مرز سقوط رفت وشخص محمد اسماعیل خان به اسارت طالبان درآمد. اکنون نیسز هرات هم مانند کل کشور حال وآینده ای تاریک وناامید کننده ای دارد..دیده شود که هرات چه سرنوشتی با تسلط طالبان پیش رو خواهدداشت. این ولایت که منطقه اقتصادی، مدنی وفرهنگی پویا ودرحال رشدی بود اکنون به یکباره شاهد بسته شدن دروزاه های درس ودانش وامید است.درهرات که قطب فرهنگی، مدنی وتاریخی این منطقه است، تحمیل قوانین قرون وسطایی طالبان بیش از حد ضد متمدانه به نظر می آید.آیا هرات همچنان با تمام توانایی های مدنی وامروزین خود در چتر تاریک وقرون وسطایی طالبان خواهد ماند ویا راهی به رهایی وتعیین سرنوشت خود مطابق ظرفیت، فرهنگ ومدنیت خود خواهد یافت؟!