قلمرو فارسی
روزنامه فارسی صد وده سالۀ«بخارای شریف»
به مناسبت يكصدو یازدهمین سالروز انتشار و سرنوشت غم انگيز نخستين روزنامه فارسى زبان (بخاراى شريف) در بخارا مركز هويت و فرهنگ زبان فارسى.
روزنامهء بخارای شریف نخستین روزنامه به زبان فارسی بود که در آسیای میانه منتشر شد. انتشار این روزنامه در روز دوشنبه ۲۰ اسفند ۱۲۹۰ (۱۱ مارس ۱۹۱۲ میلادی) در بخاراآغاز گرديد. ياداشت بخاراى شريف در نخستين شماره اش تعريف روشنى است از استبداد امپراطوری روسيه تزارى در دشمنى با زبان و فرهنگ فارسى.
«… به همت ملت‌پسندانه چند نفر معـارف‌پرور و ترقی‌خواهان، روزنـامـه‌ء بخـارای شـریف بـه زبان رسمی بـخـارا کـه فـارسی است، تأسیس شـده… برای ۹-۱۰ میلیون نفر… همین یک روزنـامـه است و فقط.»
میرزا محی الدین و میرزا سراج‌الدین از پیشگامان جنبش تجـددخواهی برای به دست آوردن روزنامه امتياز نشر از طريق ق. ل. لیوین، بازرگان شناخته شدهء پنبه عمل نمودند.
ليون به نمایندگی روسیه تزاری در بخارا برای دریافت امتیاز نشر روزنامه مراجـعه وادعا کرد که برای آشنا ساختن مردم بخارا با سیاست روسیه و نیز افزایش محصول پنبه، که صنایع بافندگی روسیه به آن نیاز جدی داشت، تأسیس یک روزنامه ضروری است. تجددخواهان بخارا برای اطمینان خاطر نمایندگی روسیه، حیدر خواجه میربدل، مترجم سفارت روسیه در بخارا را به عنوان مدیر روزنامه تعیین کردند و میرزاجلال یوسف‌زاده را که با روزنامه‌نگاری آشنایی نزدیک داشت، از قفقاز دعوت کردند.
امیر عالم خان، امیر بخارا براساس درخواست سفارت روسیه به ق. ل. لیوین و حیدر خواجه میر بدل اجازه نشر روزنامه را داد و به این ترتیب روزنامهء بخارای شـریف، نخستین نشریه بخارایی به کوشش جدیدی‌ها به زبان فارسی در ۲۰ اسفند۱۲۹۰ در بخارا چاب شـد. نقش فعالان جـنبش جـوان‌بخارائیان (جدیدی‌ها) در نوشتن مقاله‌ها برجسته است، اما بنا بر جو حاکم سانسور و استبدادزدگی جامعه، تعداد زیادی ازمقاله‌ها به نام مستعار نشر می‌گردید. روزنامه در قطع ۲۶ در ۴۳ سانتی‌متر، در چهار صفحه و در هر هفته شش شماره منتشر می‌شد. «بخـارای شـریف» در نخستین شماره‌اش نوشته است: «… به همت ملت‌پسندانه چند نفر معـارف‌پرور و ترقی‌خواهان، روزنـامـه‌ء بخـارای شـریف بـه زبان رسمی بـخـارا کـه فـارسی است، تأسیس شـده… برای ۹-۱۰ میلیون نفر… همین یک روزنـامـه است و فقط. »
تعطيل روزنامه بنا به درخواست روسيه تزارى!
در اوایل ديماه ۱۲۹۱ نمایندگی سیاسی روسیهء تزاری در ترکستان از امیر بخارا درخواست کرد که روزنامهء «بخارای شـریف» را تعطیل کند. البته امیر این درخواست را با گرمی پذیرفت. به تاریخ ۱۲ دی ۱۲۹۱ پیتروف، نماینده روسیه در بخارا، از طرف امیر عالم خان، امیر امارت بخارا، نامه تهدیدآمیزی به سردبیر روزنامهء «بخارای شریف»، میرزا جلال یوسف زاده نوشت که در آن چنین حکم صادر شده بود: «موافق خواهش اعلیحضرت امیر بخارا از همین روز اعتبار نشر بخارای شـریف… ممنوع می‌شود. بدین‌ترتیب روزنامهء «بخارای شـریف» پس از نشر ۱۵۳ شماره در ۱۲ دی ۱۲۹۱ (۲ ژانویه ۱۹۱۳)، با درخواست نمایندگی سیاسی روسیهء تزاری و توافق امیرعالم خان، امیر بخارا تعطیل شـد.
نشر مجدد و توقف
این نشریه پس از فروپاشی شوروی، در سال ۱۳۷۰ آغاز به کار کرد. این بار به جای الفبای فارسی، الفبای سیریلیک به کار رفت. زیرا بسیاری از مردم دیگر الفبای فارسی را نمی‌دانستند. در سال ۱۳۸۲ این نشریه به دلیل سیاست‌های دولت ازبیکستان دو باره تعطیل شد.
اين بود سرنوشت تنها روزنامه فارسى زبان بخارا كه با استبداد ازبيكستان از نشر باز ماند.
به نقل از عبدالحی خراسانی
