
فال و پالبینی برای پیشگویی و پیشبینی آینده در میان مردم هزاره رواج گسترده داشته است که ریشه در باور فراطبیعی این مردم دارد. نهانشناسی به عنوان فالبینی، روشها و راههای خاص خود را دارد که پیشگویی دربارهٔ آیندۀ فرد را باتوجه به انواع فال استخراج میکند و سرنوشت او را از روی این فالها میخواند. فالگیران و فالخواهان باتوجه به عالم غیب و مجرد، علاقهمندند از طریق فالبینی و دستیافتن به ماورا و عالمغیب از گذشته، حال و آینده اطلاعاتی به دست بیاورند.


این که در آینده چه اتفاقاتی برای انسان هزاره بیفتد و چه شود و چه خواهد شد، فالگیران هزاره به فالگیری و فالبینی به عنوان علوم غریبه رو میآوردند که بسیاریها به آن اعتقاد و باور داشتند.
این علوم غریبه و دانش نهانشناسی انواع زیادی دارد که برخی از آنان آورده میشوند:
گوش فال
صاحب حاجت، دهن خود را پر آب میکند، پشت دروازه، یا پنجرۀ همسایهها میرود و گوش میدهد. اگر سخنی خوب گفته شد، آن را به فال نیک میگیرد و اگر سخنی بد گفته شد از کار و عمل پیشرو پرهیز میکند.
جَو فال
جَو فال (جَو پال) این نوع فال در گذشته مرسوم بوده است. جو فال را خانمهای سالکرده با خواندن برخی از دعاها میگرفته است. این زنان، هفت دانۀ جَو را همراه سیاگی یا زغالچوب، همراه با دو دانه سنگ شفاف سفید و یا مهرۀ سفید یکجا در داخل یک پارچه یا شنگ (گوشۀ) چادر قرار میدادند. فالبین مواد یاد شده را روی کف دستش با همان شینگ چادر (گوشۀ چادر) میگذاشت که روی آن پوشیده بود. کسیکه باید فالش گرفته میشد، نباید جوها، زغال و سنگهای شفاف را میدید. نیتکنندۀ فال دستش را روی مواد فال میگذاشت و نیت میکرد. برخی زمانها نیت روشن بود. مانند اینکه نیتکننده بیماری در خانه میداشت که باید از بیماری و شفای او پرسیده میشد و فال گرفته میشد. فالبین، جوها، زغال و سنگها را تکان میداد سپس تکه را از رو آن برمیداشت. در این حال، مواد فال غیرمنظم بود که فالبین آن را تنظیم میکرد و در پایان تعبیر فال را میگفت. در این فال زغالسنگ نشان از سیاهی داشت و سنگ سپید خوبی و نیکویی را نشان میداد.
فال غلبیل (غربال)
در این فال، نخست فالخوا نیت میکند و فالگیر که بیشتر زنان سالکرده است، غربال را روی کف دستش قرار میدهد و غربال شروع به حرکت میکند. اگر غربال حرکت کرد، فال نیک در میآید و اگر بدون حرکت در کف دست فالگیر ماند، باید صبر پیشه کند و یا فال نیکو نیست.
فال با تسبیح
در این فال، فالگیر نخست تسبیح را روی پیشانیاش قرار میدهد و از نقطهای شروع به شمارش دوتادوتا میکند. در پایان اگر جفت آمد، فال خوب است، اگر تَق یا فرد آمد، نیک تعبیر نمیکند.
فال خَیر و شَر
محمد شاری دربارۀ این فال مینویسد: «یکی از رسمهای هزارهگی، پال کردن با خین (خط) کشیدن بر روی زمین است که به آن «خیر و شر» میگویند. پال اینگونه است که هنگام مشکل بودن انتخاب، با چشم بسته با چوب بر روی زمین با سرعت و بدون شمارش خطهایی میکشند و با خیر و شر گفتن خطها را مرور میکنند، آخرین خط اگر خیر باشد آن کار را انجام میدهند و اگر شر باشد، از انجام و انتخاب آن چشم میپوشند.
چاردهفال
در شب چهاردههم ماه، وقتی قرص ماه کامل باشد، دختران و زنان آغیل با دیدن ماه، تصمیم میگیرند که چهاردهفال بگیرند. دختر نوجوانی را به حمام میبرند و او را بِیرِی یا عروس میسازند. ماه نباید صورت عروس را ببیند. عروس را در وسط جمع مینشانند، روی سرش چادر عروسی میاندازند. جلوی او ظرف پر آبی را میگذارند که ماه بر آن نتابیده باشد.
زنان و دختران به نوبت انگشترشان را در آب میاندازند و در دل نیت میکنند. وقتی تمام انگشترها در آب انداخته شدند، یکی از زنان و دختران دوبیتی میخواند. وقتی دوبیتی تمام شد، عروس، انگشترها را به هم میزند و یکی را بیرون میآورد. صاحب انگشتر، انگشترش را در کف دست میگذارد و از جمع میخواهد که فال او را تعبیر کنند. دختران و زنان طبق معنای دوبیتی، فال او را تعبیر میکنند. اگر به طورنمونه دوبیتی عاشقانه بود و پایان خوشی داشت، فال او را خوش تعبیر میکنند و میگویند که فال او نیک و مبارک است، اقدام به خاک خیر کند و اگر دوبیتی سوزناک و غمانگیز بود، میگویند که در کار شان صبر آمده است، بهتر است صبر کند.
وقتی تمام دختران و زنان دوبیتی خواندند و تمام انگشترها از ظرف آب کشیده شدند و فال همه گرفته شد، چاردهفال هم به پایان میرسد.
دالوی حیوانات
انسان هزاره با دیدن استخوان دالوی گوسفند، بز و گاو، آینده را پیشبینی میکند؛ اینگونه که بر روی دالوی استخوانی حیوانات اهلی نگاه میکند و اگر آن را روشن و بدون تاریکی یافت، سال نو و آینده را نیکو پیشبینی میکند و اگر آن را تاریک و پر از خطوط متقاطع یافت، خبر از آیندۀ تاریک میدهد. داشتن خطوط بسیار و یا صاف بودن دالو، نشانهای از فردای بهتر یا فردای تاریک انسانهای هزاره است. اگر دالو صاف باشد، سال پیشرو نیکو است و اگر پرخطوط، تاریک و غبارآلود به نظر آید، سال سخت و آیندۀ تاریک در پیشرو خواهد بود.