کدام فرهنگ هزاره‌گی؟
دکتر حفیظ الله شریعتی سحر پژوهشگر براین باور است که :« روز فرهنگ هزاره‌گی را با روز صنایع‌دستی اشتباه گرفته ایم.»
او می افزاید که «این که در جامعه هزاره، شناخت هویت، قوم، ملت، زبان و گویش آشفته است، فرهنگ هم تعریف نشده است. آن چه نشان داده می‌شود صنایع‌دستی و روز صنایع‌دستی است، روز فرهنگ نیست. گستره فرهنگ وسیع تر از صنایع‌دستی است. با فرهنگ مردم و میراث فرهنگی مردم مسئولانه برخورد کنیم.»
آقای شریعتی که آثار متعددی در زمینهء فرهنگ هزاره منتشرکرده واز هزاره پژوهان صاحب نام است درادامه می گوید:
عناصر هویت و فرهنگ مردم هزاره
یک: شناخت هویتی مردم هزاره تک بعدی و تک هویتی نیست که فقط خون، لباس‌کَشِیده و دمبوره باشد. هویت مردم هزاره از عناصر گوناگون تشکیل شده است که این گونه‌اند:
زبان، سرزمین، ادبیات و هنر، موسیقی، میراث اساطیری، سنن و آداب، اعتقادات و آیین‌ها، رسوم و یادمان‌ها، دین و مذهب، آموزش، متن‌های تولید شده، تاریخ، تبار تاریخی، سرنوشت مشترک، مجموعه‌ای از نگرش‌ها، ویژگی‌ها و روحیاتی که یک هزاره را از دیگران متمایز می‌کنند؛ این‌ها عناصر هویتی مردم هزاره‌اند که فرهنگ مردم هزاره را تشکیل می‌دهند.
دو: وقتی از فرهنگ هزاره‌گی سخن می‌گوییم و یا نمایشی برگزار می‌کنیم، باید تمام این عناصر هویتی را که بافت اصلی فرهنگ هزاره‌گی را شکل می‌دهند، نمایش داده شوند و یا از آن سخن گفته شوند. باتوجه به این که از نظر هویتی، هیچ عنصر هویتی بر عنصر دیگر برتری ندارد، نباید یکی از عناصر هویتی و فرهنگی برجسته و دیگری حذف شود.
در گذشته هزاره‌ها به هویت و فرهنگ، تک‌بعدی و تک‌هویتی نگاه می‌کردند. یک طرف عنصر هویتی مذهب را برجسته می‌ساخت و طرف دیگر دمبوره را علم می‌کرد که منجر به شناخت ناقص از هویت و فرهنگ مردم هزاره می‌شد.
سه: هزاره‌ها در هویت و فرهنگ با مردمان دیگر منطقه مشترکات زیادی دارند. بنابراین، در نشانه‌شناسی فرهنگ و هویت مردم هزاره به نشانه‌هایی توجه شود که ویژۀ مردم هزاره‌اند. به طورنمونه دمبوره ویژۀ مردم هزاره نیست؛ اما رفت‌ها، لحن‌ها، نواها و مولودی‌های هزاره‌گی از آن مردم هزاره‌اند که باید این نشانه‌ها برجسته شوند.
چهار: روز فرهنگ هزاره‌گی و فرهنگ هزاره‌گی، فرهنگِ ترک، مغول، ایرانی، پاکستانی، عرب و مردمان دیگر جهان نیست. نمادها و نشانه‌های فرهنگ مردمان دیگر، فرهنگ مردم هزاره شناسانده نشوند.
پنج: واژۀ ثقافتِ عربی و کلتورِ انگلیسی استفاده نشوند. از واژۀ فرهنگ استفاده شود که فارسی است و فارسی، زبان معیاری و نوشتاری مردم هزاره است و فرهنگ در گویش مردم هزاره نیز کاربرد دارد.
